Project ZODIAC (2020-2026): Η Ευρώπη ερευνά την Αστρολογία ως Πολιτισμική Κληρονομιά

Θυμάμαι ακόμη την πρώτη φορά που διάβασα πως η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί επίσημα μια ιστορική έρευνα για την αστρολογία. Ήταν 13 Ιουλίου 2020, όταν ανακοινώθηκε το ερευνητικό πρόγραμμα ZODIAC από το Freie Universität του Βερολίνου. Ένιωσα έναν ενθουσιασμό σχεδόν παιδικό — σαν να επιβεβαιωνόταν η διαισθητική γνώση που τόσοι άνθρωποι κουβαλάμε: πως η αστρολογία δεν είναι απλώς ένα σύστημα πρόβλεψης, αλλά ένα ζωντανό αρχείο του τρόπου που ο άνθρωπος αναζητούσε (και ακόμα αναζητά) νόημα.

Από τότε παρακολουθώ με χαρά την εξέλιξη αυτού του πρότζεκτ — και σήμερα μοιράζομαι μαζί σας τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα. Όχι γιατί «αποδεικνύουν» κάτι που δεν ξέραμε, αλλά γιατί ρίχνουν φως σε μια βαθιά πολιτισμική αλήθεια: πως η ανάγκη μας να κοιτάμε τα άστρα είναι, στην ουσία, μια ανάγκη να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας.

Τι είναι το ZODIAC;

Το ερευνητικό πρόγραμμα ZODIAC – Ancient Astral Science in Transformation αποτελεί μια διεθνώς χρηματοδοτούμενη επιστημονική προσπάθεια από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) και υλοποιείται από το Freie Universität Berlin από το 2020 ως το 2026, υπό την επιστημονική διεύθυνση του Καθηγητή Mathieu Ossendrijver, κορυφαίου ειδικού στην ιστορία των αρχαίων επιστημών και της αστροφυσικής.

Ποιος είναι ο στόχος της έρευνας;

Στόχος του ZODIAC είναι να μελετήσει πώς μεταδόθηκε και μετασχηματίστηκε η αστρολογική γνώση από την αρχαία Βαβυλώνα και τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, μέχρι τη μεσαιωνική Ευρώπη. Δηλαδή, να καταγράψει την ιστορική εξέλιξη της αστρολογίας ως ένα παγκόσμιο πολιτισμικό φαινόμενο, και να δείξει πώς αλληλεπιδρούσε με άλλες επιστήμες, πολιτισμούς και κοινωνικές ανάγκες.

Ποιοι συμμετέχουν;

Η ερευνητική ομάδα περιλαμβάνει ιστορικούς των επιστημών, φιλολόγους, ασσυριολόγους, αρχαιολόγους και άλλους ειδικούς σε αρχαίες γλώσσες και πολιτισμούς. Δεν συμμετέχουν σύγχρονοι επαγγελματίες αστρολόγοι, καθώς η προσέγγιση του έργου είναι αμιγώς ακαδημαϊκή και επιστημολογική (Η επιστημολογία πραγματεύεται τη φύση της επιστημονικής γνώσης καθώς και το πώς αυτή παράγεται).

Πού και πώς διεξάγεται;

Το πρόγραμμα βασίζεται στο Ινστιτούτο Ιστορικών Επιστημών του Freie Universität Berlin, ενώ η ερευνητική ομάδα εργάζεται σε παγκόσμια αρχεία, μουσεία και πανεπιστημιακές συλλογές. Αναλύονται πρωτογενείς πηγές (π.χ. βαβυλωνιακές καταγραφές (πέτρινες αναπαραστάσεις), ελληνικά κείμενα και πάπυρους, αραβικά χειρόγραφα, λατινικές μεταφράσεις) με σκοπό τη χαρτογράφηση της διάχυσης της αστρολογικής γνώσης μέσα στους αιώνες.

Σημαντικά ευρήματα της έρευνας έως σήμερα

1. Η Αστρολογία ως Επιστήμη της εποχής της

Η αστρολογία δεν ήταν ποτέ «παρα-επιστήμη» ή «ψευτο-επιστήμη»! Αντιθέτως, υπήρξε κεντρικό εργαλείο της γνώσης και της ερμηνείας του κόσμου, δίπλα στην αστρονομία, τα μαθηματικά και την ιατρική!

2. Δικτυώσεις και Μεταφράσεις: Η γνώση ταξιδεύει

Η ερευνητική ομάδα ανέδειξε πόσο πυκνό ήταν το δίκτυο μετάδοσης της αστρολογικής γνώσης μεταξύ Βαβυλώνας, Αλεξάνδρειας, Ελλάδας, Κωνσταντινούπολης και μεσαιωνικής Ευρώπης. Οι μεταφράσεις από τα αραβικά στα λατινικά έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην περίοδο της Αναγέννησης.

3. Πρακτική χρήση στην Ιατρική και την Πολιτική

Βρέθηκαν στοιχεία ότι η αστρολογία εφαρμοζόταν ευρέως στην ιατρική διάγνωση, τις πολιτικές αποφάσεις, ακόμη και στην αρχιτεκτονική. Οι γιατροί χρησιμοποιούσαν ωροσκόπια για να επιλέξουν θεραπείες και οι ηγεμόνες για να ορίσουν στρατηγικές.

4. Η Αστρολογία ως δομή νοήματος

Η έρευνα αναδεικνύει ότι η αστρολογία λειτουργούσε ως νοηματοδοτικό σύστημα – ένα εργαλείο ερμηνείας της ζωής, της μοίρας και του Κόσμου, σε κοινωνίες που δεν διαχώριζαν καθαρά την επιστήμη από τη φιλοσοφία ή τη θρησκεία.

5. Η «πτώση» της Αστρολογίας είναι πολιτισμική, όχι επιστημονική!

Δεν απορρίφθηκε η αστρολογία επειδή διαψεύστηκε πειραματικά, αλλά επειδή η Νεωτερικότητα επέβαλε νέα ιδεώδη: ορθολογισμό, εργαλειακή σκέψη και ατομικότητα. Η αστρολογία έπεσε θύμα της πολιτισμικής αλλαγής, όχι της απόδειξης.

6. Η Αστρολογία ως καθρέφτης του ανθρώπου

Οι αστρολογικοί χάρτες δεν ήταν απλώς μέθοδοι πρόβλεψης, αλλά αφηγήσεις ζωής. Αντανακλούσαν την επιθυμία του ανθρώπου να κατανοήσει τον εαυτό του μέσα σε ένα συμπαντικό πλαίσιο.

Γιατί μας αφορά σήμερα;

Η αστρολογία σήμερα αναβιώνει όχι γιατί επιστρέφει η «δεισιδαιμονία», αλλά γιατί επιστρέφει η ανάγκη για νόημα. Σε έναν κόσμο αβέβαιο, γεμάτο κρίσεις, το άτομο αναζητά ψυχολογικούς χάρτες, σύμβολα και γλώσσες για να καταλάβει τον εαυτό του και τη θέση του στο σύμπαν. Η ιστορική μελέτη της αστρολογίας δεν μας λέει αν «λειτουργεί», αλλά γιατί συνεχίζει να μας μιλάει. Και το γεγονός ότι χρηματοδοτείται μια τέτοια έρευνα από την Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει ότι η αστρολογία δεν είναι πια απλώς μια τάση των Social Media, αλλά ένα υπαρξιακό, πολιτισμικό και επιστημολογικό ερώτημα που αξίζει διερεύνηση.

Η αστρολογία λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης των ψυχικών και κοινωνικών μας αναγκών. Σε περιόδους κρίσης ταυτότητας, πνευματικής αστάθειας και κοινωνικής αποσύνδεσης, προσφέρει μια συμβολική γλώσσα που γεφυρώνει το προσωπικό με το κοσμικό, το ασυνείδητο με το αρχετυπικό. Δεν λειτουργεί μόνο ως εργαλείο πρόβλεψης, αλλά κυρίως ως μηχανισμός ερμηνείας: μας βοηθά να αρθρώσουμε ερωτήματα, να αναγνωρίσουμε μοτίβα και να εντάξουμε τις εμπειρίες μας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο νοήματος.

Κοινωνιολογικά, η αστρολογία αποκαλύπτει τις πολιτισμικές ανάγκες των ανθρώπων για σύνδεση, αφήγηση και πνευματικότητα. Γίνεται το πεδίο όπου ο μοντέρνος άνθρωπος επανασυνδέεται με τις ρίζες του χωρίς να χρειάζεται να ενταχθεί σε ένα θεσμικό δόγμα. Είναι ένα μαλακό εργαλείο προσωπικής ερμηνείας του κόσμου, ένας ψυχολογικός χάρτης δυναμικών — και ταυτόχρονα ένας κοινωνικός καθρέφτης του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος σε έναν κόσμο που αλλάζει.

Η αστρολογία δεν υπόσχεται απόλυτες απαντήσεις, αλλά γενναίες ερωτήσεις. Κι αυτό είναι, ίσως, η πιο τίμια σοφία της!

Πηγές & Περισσότερες Πληροφορίες
🔗 Freie Universität Berlin – ZODIAC Project